Tranh chấp thương mại

Tranh chấp thương mại là gì?

Căn cứ theo quy định tại Điều 3 Luật Thương mại 2005 quy định rằng Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.

Dựa vào khái niệm trên có thể suy ra rằng tranh chấp thương mại là những mâu thuẫn (bất đồng) giữa hai bên hợp tác với nhau về quyền, nghĩa vụ trong quá trình hoạt động kinh doanh thương mại.

Phân loại các tranh chấp thương mại

Tranh chấp thương mại có thể được phân loại dựa trên các đặc tính khác nhau như sau:

• Căn cứ theo phạm vi lãnh thổ, tranh chấp thương mại có thể chia thành tranh chấp thương mại trong nước và tranh chấp thương mại quốc tế;
• Căn cứ theo số lượng bên tham gia tranh chấp, có tranh chấp thương mại hai bên và tranh chấp thương mại nhiều bên;
• Căn cứ theo lĩnh vực tranh chấp, tranh chấp thương mại bao gồm tranh chấp liên quan đến hợp đồng, quyền sở hữu trí tuệ, đầu tư, tài chính và nhiều lĩnh vực khác;
• Căn cứ theo quá trình thực hiện, tranh chấp thương mại có thể xảy ra trong quá trình đàm phán, soạn thảo, ký kết hợp đồng và trong quá trình thực hiện hợp đồng;
• Căn cứ theo thời điểm phát sinh tranh chấp, có tranh chấp thương mại hiện tại và tranh chấp thương mại dự kiến trong tương lai.

Theo Điều 30 của Bộ Luật Tố tụng Dân sự năm 2015, các tranh chấp thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án có thể được phân loại thành 05 loại sau đây:

• Tranh chấp phát sinh trong quá trình kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận;
• Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận;
• Tranh chấp liên quan đến người chưa là thành viên của công ty nhưng có giao dịch về chuyển nhượng phần vốn góp với công ty hoặc thành viên của công ty;
• Tranh chấp giữa công ty và các thành viên của công ty cũng như tranh chấp giữa công ty và người quản lý trong công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc thành viên hội đồng quản trị, giám đốc, tổng giám đốc trong công ty cổ phần, liên quan đến thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, và chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty;
• Các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại, trừ khi thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hoặc tổ chức khác theo quy định của pháp luật.

Hiện nay, vẫn chưa có quy định pháp luật cụ thể nào định rõ về số lượng loại tranh chấp thương mại. Việc phân chia này dựa trên các quy định pháp luật liên quan cũng như từ lĩnh vực và tính chất của hoạt động thương mại. Tuy nhiên, cách tiếp cận này chưa đảm bảo hiệu quả thực tế và có thể dẫn đến việc bỏ sót một số loại tranh chấp thương mại. Mỗi loại tranh chấp thương mại đều mang những đặc điểm và tính chất riêng biệt, liên quan đến tư cách pháp lý của các bên tham gia, quyền và nghĩa vụ, cũng như các quy trình thực hiện hoạt động thương mại.

Việc phân loại này là cơ sở để đơn giản hóa và phân biệt nhóm, những đối tượng có đặc điểm tương đồng, tuy nhiên, cần thiết phải có một luật chính thức để định rõ và phân loại tranh chấp thương mại.

Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại

Tranh chấp thương mại đã trở thành một hiện tượng tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường. Khi tranh chấp thương mại phát sinh đòi hỏi cần phải được giải quyết một cách minh bạch và hiệu quả; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể, góp phần ngăn ngừa sự vi phạm pháp luật trong hoạt động thương mại, bảo đảm trật tự pháp luật, kỉ cương xã hội. Giải quyết các tranh chấp thương mại cần đáp ứng các yêu cầu chủ yếu sau:

- Nhanh chóng, thuận lợi, không làm hạn chế, cản trở các hoạt động kinh doanh, thương mại.

- Khôi phục và duy trì các quan hệ hợp tác, tín nhiệm giữa các bên trong kinh doanh, thương mại.

- Giữ bí mật kinh doanh, uy tín của các bên.

- Kinh tế nhất (ít tốn kém nhất).

Những quy định về thời hạn khởi kiện tranh chấp thương mại.

Đối với nội dung về thời hạn khởi kiện tranh chấp thương mại, Điều 319 của Luật Thương mại 2005 quy định rằng thời hạn khởi kiện áp dụng đối với các tranh chấp thương mại là hai năm kể từ thời điểm quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm. Trường hợp ngoại lệ là sau khi bị khiếu nại, thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics không nhận được thông báo về việc bị kiện tại Trọng tài hoặc Tòa án trong thời hạn chín tháng, tính từ ngày giao hàng.

Tổng kết

Tranh chấp thương mại là một phần không thể tránh khỏi trong quá trình hoạt động kinh doanh của các tổ chức, cá nhân trên thị trường. Dựa trên quy định tại Luật Thương mại 2005 và Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, có thể thấy rằng tranh chấp thương mại xuất phát từ nhiều nguyên nhân, liên quan đến quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quá trình thực hiện hoạt động nhằm mục đích sinh lợi. Việc phân loại tranh chấp thương mại theo nhiều tiêu chí khác nhau giúp xác định rõ bản chất, đối tượng và phương thức giải quyết phù hợp.

Tuy nhiên, pháp luật hiện hành vẫn chưa có quy định thống nhất và toàn diện trong việc phân loại các loại tranh chấp thương mại, dẫn đến một số bất cập trong thực tiễn áp dụng. Vì vậy, cần thiết có những quy định cụ thể hơn để hoàn thiện hành lang pháp lý về vấn đề này.

Bên cạnh đó, việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp thương mại phù hợp, hiệu quả không chỉ góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững trong quan hệ thương mại, giữ gìn uy tín doanh nghiệp và môi trường kinh doanh lành mạnh. Trong đó, yếu tố thời hạn khởi kiện cũng đóng vai trò quan trọng, cần được các bên đặc biệt lưu ý để bảo vệ quyền lợi của mình đúng theo quy định pháp luật.