Mua lại doanh nghiệp là gì

Mua lại doanh nghiệp là gì?

Căn cứ quy định khoản 4 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018 quy định: 

Mua lại doanh nghiệp là việc một doanh nghiệp trực tiếp hoặc gián tiếp mua toàn bộ hoặc một phần vốn góp, tài sản của doanh nghiệp khác đủ để kiểm soát, chi phối doanh nghiệp hoặc một ngành, nghề của doanh nghiệp bị mua lại. Như vậy, mua lại doanh nghiệp là một trong các hình thức tập trung kinh tế theo quy định.

Mua lại một doanh nghiệp cần những điều kiện gì?

Việc mua lại một doanh nghiệp không chỉ đơn thuần là một giao dịch thương mại mà còn chịu sự điều chỉnh của nhiều quy định pháp luật nhằm đảm bảo tính hợp pháp, minh bạch và hạn chế rủi ro. Dưới đây là các điều kiện quan trọng cần đáp ứng khi mua lại doanh nghiệp:

Điều kiện về chủ thể tham gia giao dịch

• Bên mua và bên bán phải là các tổ chức, cá nhân có đầy đủ năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam.

• Doanh nghiệp mua lại phải có ngành nghề kinh doanh phù hợp với việc tiếp nhận quyền sở hữu hoặc kiểm soát đối với doanh nghiệp bị mua lại.

Điều kiện về tuân thủ quy định pháp luật cạnh tranh

• Giao dịch mua lại không được làm phát sinh hành vi hạn chế cạnh tranh theo quy định tại Luật Cạnh tranh 2018.
• Nếu việc mua lại dẫn đến tập trung kinh tế vượt ngưỡng quy định, doanh nghiệp phải thực hiện thủ tục thông báo tập trung kinh tế với cơ quan quản lý cạnh tranh trước khi thực hiện giao dịch.

Điều kiện về tài chính và nghĩa vụ thuế

• Doanh nghiệp mua lại phải đảm bảo năng lực tài chính để thanh toán giá trị thương vụ, bao gồm cả các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính liên quan của doanh nghiệp bị mua lại.
• Các khoản thuế phát sinh từ giao dịch mua bán phải được kê khai và nộp đúng quy định.

Điều kiện về thủ tục pháp lý

• Hợp đồng mua bán doanh nghiệp phải được lập thành văn bản và có đầy đủ chữ ký của các bên liên quan.

• Các tài liệu pháp lý như giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, báo cáo tài chính, hợp đồng lao động, hợp đồng kinh tế… phải được kiểm tra và xác thực.

• Trường hợp doanh nghiệp bị mua lại là công ty cổ phần có nhiều cổ đông, cần tuân thủ quy trình chào bán cổ phần theo quy định của Luật Doanh nghiệp.

Điều kiện về lao động và nhân sự

• Việc mua lại không được làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động.
• Nếu có sự thay đổi lớn về nhân sự, cần có kế hoạch bố trí, sắp xếp hợp lý và tuân thủ quy định pháp luật lao động.

Những hình thức mua lại doanh nghiệp phổ biến hiện nay

Hiện nay, có nhiều hình thức mua lại doanh nghiệp dựa trên nhiều tiêu chí phân loại khác nhau. Tuy nhiên, để quý doanh nghiệp dễ dàng hình dung, chúng tôi đã chia ra 4 hình thức tiêu biểu sau đây:

Mua lại kiểu thân thiện (Friendly Takeover)

Mua lại kiểu thân thiện là các giao dịch mua lại doanh nghiệp đáp ứng được tiêu chí “ Thuận mua vừa bán”. Trong các thương vụ này, bên mua và bên bán đều đạt được mục đích và lợi ích của riêng mình. Cụ thể, bên mua sẽ gửi một đề nghị tới Hội đồng quản trị/Hội đồng thành viên của bên bị mua lại. Sau đó, doanh nghiệp bị mua lại sẽ đánh giá lợi ích mà thương vụ này mang lại có thực sự đạt được mục tiêu họ mong muốn hay không. Nếu nó phù hợp, một giao dịch sẽ được thực hiện thành công.

Mua lại kiểu thù địch (Hostile Takeover)

Trái ngược hoàn toàn với một giao dịch mua lại kiểu thân thiện, giao dịch mua lại kiểu thù địch là quá trình bên bị mua không đồng ý với ý định, lời đề nghị của bên mua. Hội đồng quản trị/Hội đồng thành viên của công ty bị mua sẽ hoàn toàn từ chối với những yêu cầu, đề nghị của bên mua lại doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên mua vẫn sẽ tiếp tục theo đuổi thương vụ tới cùng cho tới khi đạt được nó.

Bên mua lại công ty sẽ có thể thực hiện các hành động sau đây:

• Bên mua sẽ công bố mức giá chào mua công khai đối với bên bị mua lại, mức giá này thông thường sẽ cao hơn giá thị trường.
• Bên mua lại có thể thực hiện các biện pháp để can thiệp vào từng thành viên trong Hội đồng quản trị/Hội đồng thành viên, thuyết phục họ đồng ý, với những thành viên không đồng ý họ sẽ tìm mọi cách để thay thế những người này bằng những người mới.
• Bên mua sẽ lặng lẽ mua đủ số cổ phiếu của công ty họ nhắm tới nhằm tác động vào quyết định của Hội đồng quản trị.

Với hình thức này, bên mua sẽ thường phải đối mặt với nhiều rủi ro tiềm ẩn, nó có thể liên quan tới vấn đề pháp lý hoặc vấn đề tài chính của công ty được mua lại.

Thâu tóm ngược (Reverse Takeover)

Trên thị trường chứng khoán, thuật ngữ “Thâu tóm ngược” tương đương với “ Niêm yết cửa sau”. Đây là thuật ngữ để chỉ một công ty chưa đủ điều kiện được niêm yết đã dùng biện pháp mua lại doanh nghiệp để nắm quyền kiểm soát một công ty đã được niêm yết trước đó. Từ đó, công ty của họ đương nhiên sẽ được niêm yết trên thị trường bằng cách đổi tên của cổ phiếu. Nói một cách dễ hiểu, người mua sẽ chỉ nhìn thấy cái tên của công ty bị mua lại, còn phần giá trị thực tế của cổ phiếu đó chính là giá trị của công ty chưa được niêm yết trước đó.

Mua lại kiểu Backflip (Backflip Takeover)

Cuối cùng là hình thức mua lại kiểu Backflip. Nói một cách dễ hiểu, đây là khái niệm chỉ quá trình công ty đi mua tự biến mình thành một công ty con của công ty bị mua lại. Loại hình này sẽ thường được áp dụng khi công ty bị mua lại có danh tiếng tốt hơn so với công ty mua, tuy nhiên nó đang gặp vấn đề về tài chính.

Rủi ro có thể gặp khi mua lại doanh nghiệp

Khi thực hiện giao dịch mua lại doanh nghiệp, doanh nghiệp đi mua có thể gặp 2 rủi ro chính yếu nhất bao gồm: Rủi ro tài chính và rủi ro pháp lý.

Khi thực hiện giao dịch mua lại doanh nghiệp, doanh nghiệp đi mua có thể gặp 2 rủi ro chính yếu nhất bao gồm: Rủi ro tài chính và rủi ro pháp lý.

Rủi ro về mặt pháp lý

Những rủi ro về mặt pháp lý có thể bao gồm:

• Rủi ro trong quá trình hoạt động (đang bị tạm ngừng hay buộc phá sản do vi phạm các nghĩa vụ về thuế hay nợ đọng các khoản tiền, không tuân thủ quy định của pháp luật khi kinh doanh);
• Rủi ro từ cơ quan quản lý nhà nước – chủ thể có quyền ban hành các quyết định hành chính có tác động đến khả năng hoạt động của doanh nghiệp;

• Từ các hành động pháp lý của đối tác – chủ thể có quyền hành động hoặc không hành động dựa trên cơ sở hợp đồng giữa các bên;
• Rủi ro đến từ các hành vi cố ý, vô ý hoặc bất cẩn của cán bộ quản lý và người lao động của doanh nghiệp; tranh chấp,…. dẫn tới doanh nghiệp đang bị kiện tụng hay vướng vào các vấn đề pháp lý khác.

Rủi ro về mặt tài chính

Rủi ro về tài chính luôn là vấn đề được mọi doanh nghiệp quan tâm khi xác định giá trị thực sự của doanh nghiệp. Những rủi ro có thể rơi vào các trường hợp sau:

• Doanh nghiệp chưa được góp đủ vốn
• Việc định giá tài sản của doanh nghiệp không chính xác với giá trị thực tế
• Nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp không rõ nguồn gốc
• Các khoản nợ tiềm ẩn của doanh nghiệp bị mua lại đối với đối tác và nhà nước.

Doanh nghiệp nên thuê một bên kiểm toán chuyên nghiệp nhằm mục đích kiểm soát rủi ro, giảm thiểu tối đa các bất lợi bên mua có thể phải đối mặt. Họ sẽ là người trực tiếp rà soát báo cáo tài chính, kiểm kê tài sản,… để đưa ra báo cáo thẩm định tài chính cuối cùng.

• Thẩm định pháp lý khi mua lại doanh nghiệp

Khi mua lại doanh nghiệp, doanh nghiệp đi mua cần thực hiện các thẩm định các yếu tố quan trọng nhất bao gồm: Tình hình tài chính, khả năng kinh doanh, vấn đề pháp lý và đặc biệt là thuế, các khoản nợ tiềm ẩn. Việc thẩm định pháp lý mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp.

• Giúp bên mua giảm thiểu các rủi ro có thể phát sinh trong quá trình tiến hành giao dịch.
• Thẩm định pháp lý giúp bên mua tạo lợi thế cạnh tranh, tối đa hóa mức giá trị của thương vụ khi xác định vị trí của mình trong giao dịch.
• Dễ dàng đàm phán hạ giá.

Khi thực hiện thẩm định pháp lý, doanh nghiệp đi mua cần chú ý tới các vấn đề sau:

• Đưa ra một bản kế hoạch thẩm định cụ thể với đầy đủ mốc thời gian, phạm vi và đối tượng thẩm định. Sau đó làm rõ bản kế hoạch trên với công ty được mua lại
• Xác định được những vấn đề rủi ro trọng yếu và thứ yếu, xác định cách giải quyết và điểm ranh giới có thể chấp nhận của từng vấn đề đó.
• Đưa ra yêu cầu cụ thể, rõ ràng nhất bằng cách định lượng hóa bằng con số để đảm bảo kết quả trả về chính sách nhất.
• Đưa ra khoảng thời gian cụ thể cho từng công việc thẩm định.

Tổng kết

Mua lại doanh nghiệp là một quá trình phức tạp, đòi hỏi phải tuân thủ nhiều điều kiện pháp lý, tài chính, cạnh tranh và lao động. Để đảm bảo an toàn, doanh nghiệp nên thực hiện thẩm định pháp lý kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến của các chuyên gia trước khi thực hiện giao dịch.